មានឱសថជាច្រើនប្រភេទត្រូវបានសង្ស័យថារំខានដល់មុខងារផ្លូវភេទ។
វាមានការពិបាកណាស់ក្នុងការកំណត់ថាថ្នាំណាមួយកំពុងធ្វើអោយងាប់លិង្គ ឬរំខានដល់មុខងារផ្លូវភេទ ហើយរឿងនោះដោយសារតែ៖
• មានជំងឺជាច្រើនប៉ះពាល់ដល់មុខងារផ្លូវភេទស្រាប់ ។ដូច្នេះវាអាចជាការពិបាកក្នុងការកំណត់ប្រសិនបើការខូចមុខងារគឺជាលទ្ធផលនៃជំងឺ ឬថ្នាំប្រើសម្រាប់ការព្យាបាលជំងឺនោះ។
• ផលរំខានដែលជាបញ្ហាដល់ផ្លូវភេទគឺច្រើនតែគ្រូពេទ្យមិនទាន់បានប្រាប់អោយដឹងនៅឡើយទេដោយសារតែការអាម៉ាស់។ នេះមានន័យថា អត្រាពិតប្រាកដនៃការខូចមុខងារផ្លូវភេទដែលបង្កឡើដោយថ្នាំប្រហែលជាមានកម្រិតខ្ពស់ជាងព័ត៌មានដែលបានប្រាប់។
តើថ្នាំអាចប៉ះពាល់ដល់មុខងារផ្លូវភេទដូចម្តេចទៅ?
យន្តការនៃមុខងារផ្លូវភេទគឺមិនទាន់បានយល់ដឹងពេញលេចច្បាសនៅឡើយទេ។វារួមមានការសម្របសម្រួលនៃអ័រម៉ូនដ៏ស្មុគស្មាញមួយប្រភេទ ដែលវាជាសារធាតុគីមីនាំសារនៅក្នុងខួរក្បាល (ហៅថា Neurotransmitter ដូចជា Dopamine និង Serotonin) និងសរីរាង្គភេទ។ ជាទូទៅ៖
• Dopamin ធ្វើអោយមុខងារផ្លូវភេទកើនឡើង
• Serotonin ជាអ្នកទប់ស្កាត់មុខងារផ្លូវភេទ
• អ័រម៉ូនតេសស្តូស្តេរ៉ូនមាននាទីដ៏សំខាន់នៅក្នុងសរសៃឈាមដែលចូលរួមធ្វើអោយលិង្គរឹង។
ដូច្នេះថ្នាំមួយគ្រាប់អាចប៉ះពាល់ដល់មុខងារផ្លូវភេទតាមរបៀបជាច្រើនយ៉ាង។
ចំណង់ផ្លូវភេទ
ចំណង់ផ្លូវភេទមានឥទ្ធិពលបានដោយសារអ័រម៉ូនបន្តពូជ ជាពិសេសតេសស្តូស្តេរ៉ូន ដែលត្រូវបានទាមទារអោយមានការសម្រើបផ្លូវភេទ។
ថ្នាំដែលកាត់បន្ថយកម្រិតអ័រម៉ូនតេសស្តូស្តេរ៉ូន ឬទប់ស្កាត់ប្រសិទ្ធភាពរបស់វាទំនងជាអាចកាត់បន្ថយចំណង់ផ្លូវភេទបាន។
ចំណង់ផ្លូវភេទក៏ត្រូវបានប៉ះពាល់ដែរតាមរយៈសុខភាពផ្លូវចិត្ត និងសុខភាពផ្លូវកាយទូទៅ។ ថ្នាំដែលប៉ះពាល់ដល់រឿងអស់ទាំងនេះ ទោះបីជាលក្ខណៈប្រយោលដូចជាធ្វើអោយសន្លឹម ល្ហិតល្ហៃ ឡើងទម្ងន់ ឬវង្វេងវង្វាន់ក្តី ក៏សុទ្ធតែមានឥទ្ធិពលខ្លាំងក្នុងការកាត់បន្ថយចំណង់ផ្លូវភេទរបស់អ្នក។
ការសម្រើប និងការឡើងរឹងរបស់លិង្គ
លិង្គរឹងគឺជាលទ្ធផលនៃការសម្របសម្រួលមួយរវាងសរសៃប្រសាទ អ័រម៉ូន សរសៃឈាម និងកត្តាផ្លូវចិត្ត។ នេះមានន័យថា មានកន្លែងជាច្រើនដែលអ្វីៗអាចប្រព្រឹត្តិទៅខុសប្រក្រតី។
ថ្នាំដែលមានឥទ្ធិពលទៅលើសរសៃឈាមក្នុងលិង្គ នោះវានឹងមានឥទ្ធិពលលើខួរក្បាល ឬរំខាន់ដល់កម្រិតអ័រម៉ូន (ជាពិសេសតេសស្តូស្តេរ៉ូន) ឬប៉ះពាល់ដល់ការចម្លងរបស់សរសៃប្រសាទ ហើយទាំងអស់នេះសុទ្ធតែអាចធ្វើអោយងាប់លិង្គបាន។
ការបាញ់ទឹកកាម
ការបាញ់ទឹកកាមគឺជាដំណើរការណ៍ភ្ញោចដ៏ស្មុគស្មាញមួយដែលមានការចូលរួមពីសកម្មភាពរបស់កន្លែងទទួលព័ត៌មានអាលហ្វា (Alpha Receptor) ក្នុងក្រពេញប្រូស្តាត និងថង់ Seminal Vesicles។
ថ្នាំដែលប្លុកដល់កន្លែងទទួលព័ត៌មានអាលហ្វា អាចធ្វើអោយរ៉ាំងស្ទះដល់ការបាញ់ទឹកកាម។
ក្នុងពេលបាញ់ទឹកកាម ការកើនឡើងនៃសកម្មភាពរបស់កន្លែងទទួលព័ត៌មានអាលហ្វាធ្វើអោយករបស់ផ្លោកនោមបិទ ដើម្បីជាការសម្របសម្រួលដល់លំហូរធម្មតារបស់ទឹកកាមចេញពីលិង្គបាន។
ប្រសិនបើយន្តការនេះត្រូវបានរាំងស្ទះ វានឹងធ្វើអោយបាញ់ទឹកកាមឡើងចូលទៅក្នុងផ្លោកនោមវិញ។
សារធាតុគីមីជាច្រើននៅក្នុងខួរក្បាលក៏មាននាទីចូលរួមក្នុងការឈានចូលចំនុចកំពូលនៃការរួមភេទ និងការបាច់ទឹកកាមដែរ ហើយថ្នាំដែលប៉ះពាល់ដល់សារធាតុគីមីទាំងនោះក៏អាចផ្តល់ជាឧបសគ្គដល់ការបាច់ទឹកកាម។
ថ្នាំដែលមានឥទ្ធិពលដ៏ធំធេងបំផុតលើការបាញ់ទឹកកាមគឺពពួកថ្នាំប្រឆាំងនឹងការបាក់ទឹកចិត្ត Selective Serotonin Re-uptake Inhibitor (SSRI)។
ថ្នាំដែលអាចប៉ះពាល់ដល់មុខងារផ្លូវភេទ
ថ្នាំប្រឆាំងនឹងការបាក់ទឹកចិត្តគឺជាថ្នាំមានហ្វ្រេកង់ខ្ពស់បំផុតក្នុងការបង្កអោយខូចមុខងារផ្លូវភេទ។ នេះដោយសារតែប្រសិទ្ធភាពរបស់ថ្នាំធ្វើអោយប្រែប្រួលដល់កម្រិតសារធាតុគីមីនៅក្នុងខួរក្បាល។ ជាពិសេស ថ្នាំSSRIs ធ្វើអោយកម្រិតនៃសារធាតុ Serotonin កើនឡើង ដែលវាទៅទប់ស្កាត់មុខងារផ្លូវភេទ។
ថ្នាំបញ្ចុះសម្ពាធឈាម ក៏ត្រូវបានជាប់ទាក់ទងគ្នាដែរ ថ្វីបើយន្តការដែលថ្នាំនេះធ្វើអោយមានបញ្ហាផ្លូវភេទមានការប្រែប្រួលខុសៗគ្នាពីថ្នាំមួយទៅថ្នាំមួយទៀតក៏ដោយ។
តើត្រូវធ្វើដូចម្តេចទៅប្រសិនបើខ្ញុំគិតថាថ្នាំដែលខ្ញុំប្រើកំពុងតែប៉ះពាល់ដល់ជីវិតផ្លូវភេទ?
• ប្រសិនបើអ្នកបារម្ភថាថ្នាំដែលអ្នកប្រើនោះប្រហែលជាកំពុងប៉ះពាល់ទៅដល់លទ្ធភាពនៃការរួមភេទបាន អ្នកគួរតែទៅអោយគ្រូពេទ្យពីនិត្យទៅ។
• មិនត្រូវឈប់ប្រើថ្នាំរបស់អ្នកភ្លាមៗដោយគ្មានការពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យទេ។
• មិនត្រូវពន្យាពេលនូវការជួយសង្គ្រោះនោះទេ។ ជីវិតរបស់អ្នកគឺមានសារៈសំខាន់ណាស់ ជាពិសេសប្រសិនបើអ្នកកំពុងតែព្យាបាលបញ្ហាអ្វីមួយដូចជាការឡើងសម្ពាធឈាមខ្ពស់ ដែលមិនទាន់មានរោគសញ្ញា ហើយអាចទាមទារអោយមានការព្យាបាលរយៈពេលយូរ។
តើគ្រូពេទ្យអាចធ្វើអ្វីបានទៅ?
គ្រូពេទ្យប្រហែលជាប្តូរថ្នាំថ្មីអោយអ្នកប្រើប៉ុន្តែស្ថិតនៅក្នុងក្រុមជាមួយគ្នា ឧទារហណ៍ថាថ្នាំនោះប្រព្រឹត្តិទៅតាមរបៀបដូចគ្នា ហើយសង្ឈឹមថាថ្នាំថ្មីមួយមុខនោះនឹងមិនមានផលរំខានដូចមុនទេ។
ការដែលមានជម្រើសផ្សេងទៀត គ្រូពេទ្យប្រហែលជាសាកល្បងប្រើថ្នាំមួយប្រភេទទៀតជាមួយគ្នា ហើយការផ្តល់ដូច្នេះគឺសាកសមសម្រាប់អ្នកយកទៅប្រើប្រាស។
ការព្យាបាលបញ្ហាឡើងសម្ពាធឈាមខ្ពស់
• ការងាប់លិង្គហាក់បីដូចជាមិនសូវមានបញ្ហានឹងពពួកថ្នាំ ACEI (Angiotensin Converting Enzyme Inhibitor)ទេដូចជាថ្នាំ Enalapril ។
• ពពួកថ្នាំបញ្ចុះសម្ពាធឈាម Calcium Channel Blocker និង Alpha-blocker ធ្វើអោយមានបញ្ហាផ្លូវភេទតិចតួចជាងថ្នាំ Diuretics (ថ្នាំបញ្ចុះទឹកនោម) ឬ Beta-blocker។
• ថ្នាំ Loop Diuretics ដូចជា Furosemide មានការប្រឈមមុខនឹងការងាប់លិង្គទាបជាងថ្នាំ Thiazide Diuretics។
ការព្យាបាលជំងឺបាក់ទឹកចិត្ត
• ថ្នាំពពួក SSRIs ធ្វើអោយហ្វ្រេកង់នៃការខូចមុខងារផ្លូវភេទកើនឡើងខ្ពស់ជាងគេបង្អោះ បន្ទាប់មកពពួក MAOIs (Monoamine Oxidse Inhibitors) និងមួយទៀតគឺ Tricyclic Antidepressant។
ការព្យាបាលកម្រិតកូឡេស្ទេរ៉ុលខ្ពស់
• មិនមែនអោយតែថ្នាំបញ្ចុះជាតិកូឡេស្ទេរ៉ុល (Statins) សុទ្ធតែជាប់ទាក់ទងធ្វើអោយមានបញ្ហាផ្លូវភេទទាំងអស់នោះទេ។ ទោះបីជាក្នុងចំនោមថ្នាំទាំងនោះធ្វើអោយកើតបញ្ហាបែបនេះក៏ដោយ ក៏ការប្រឈមមុខរបស់វាគឺមានកម្រិតទាប់បំផុត។
• ថ្នាំ Statins ប្រហែលមិនសូវជាធ្វើអោយងាប់លិង្គដូចថ្នាំ Fibrate ទេ។
ថ្នាំព្យាបាលអាការៈងាប់លិង្គមិនបានអនុញ្ញាតអោយប្រើព្យាបាលលើការខូចមុខងារផ្លូវភេទដោយសារការប្រើថ្នាំផ្សេងៗទៀតនោះទេ លុះត្រាតែគ្មានជម្រើសណាដែលសាកសមនឹងផ្តល់អោយអ្នកក្នុងការព្យាបាលសោះ។
នេះគឺដោយសារតែការប្រើថ្នាំច្រើនមុខចូលគ្នាធ្វើអោយកើនឡើងនូវផលរំខាន និងប្រតិកម្មថ្នាំកាន់តែច្រើន៕