ជំងឺទៀចទឹកគឺជាកើនឡើងនូវនៃជាតិទឹក ពណ៌លឿងស្លេក និងថ្លាក្នុងប្រហោងរបស់ពោះ ដែលស្ថិតនៅខាងក្រោមប្រហោងទ្រងនិងមានខ័ណ្ឌចែកដោយសន្ទះទ្រូង Diaphragm។ ទឹកក្នុងប្រហោងពោះនេះអាចកើតឡើងពីមូលហេតុច្រើនប្រភេទដូចជា ជំងឺថ្លើម ជំងឺមហារីក ជំងឺខ្សោយបេះដូង ឬខ្សោយតម្រងនោម។
ជំងឺទៀចទឹកប្រហែលជាមិនមានស្តែងចេញនូវរោគសញ្ញាអ្វីទេប្រសិនបើស្ថិតក្នុងករណីស្រាល (មានទឹកពី ១០០ ទៅ ៤០០មីលីលីត្រ)។ ដល់ពេលមានទឹកកើនឡើងច្រើន វានឹងធ្វើអោយពោះរីកធំ ឈឺពោះ មិនស្រួលក្នុងពោះ និងហើមពោះ។ ការពិបាកដកដង្ហើមក៏អាចកើតឡើងនៅពេលទឹកមានច្រើនក្នុងពោះដែរ ព្រោះវាទៅសង្កត់ដល់សន្ទះទ្រូង ព្រមទាំងអាចជ្រៀបទឹកចូលទៅក្នុងស្រោមសួតទៀតផង។ ការដែលមើលឃើញក្បាលពោះរីកប៉ោងនឹងភ្នែកតែម្តងនោះ សុទ្ធជាការបារម្ភមួយដ៏ចំបង់សម្រាប់អ្នកជំងឺទៀទឹកហើយ។
ពេលជួបគ្រូពេទ្យ
អ្នកជំងឺទៀចទឹកគួរតែទៅអោយគ្រូពេទ្យពិនិត្យជាទៀងទាត់ ព្រមទាំងអាចជួបដល់អ្នកឯកទេសទៀតផងដូចជា អ្នកឯកទេសខាងប្រពះពោះវៀន និងជំងឺថ្លើម។ ប្រសិនបើជំងឺទៀទឹកនោះកំពុងតែបង្កជារោគសញ្ញាពិបាកដកដង្ហើម មិនស្រួលក្នុងពោះ ឬមិនអាចធ្វើការដូចធម្មតាបាន ពួកគេគួរតែទៅអោយគ្រូពេទ្យពិនិត្យទៅ។
មូលហេតុ
មូលហេតុដែលកើតមានជាញឹកញាប់ជាងគេរបស់ជំងឺទៀចទឹកគឺជំងឺថ្លើម ឬជំងឺក្រិនថ្លើមធ្ងន់ធ្ងរ។ យ៉ាងហោចណាស់ក៏មានជំងឺទៀទឹក ៨០%ដែរ ដែលបណ្តាលមកពីជំងឺក្រិនថ្លើម។ ទោះបីជាយន្តការនៃការវិវត្តន៍ទៅជាជំងឺនេះមិនទាន់បានយល់ដឹងច្បាស់លាស់ក៏ដោយ ក៏មានទ្រឹស្តីភាគច្រើននិយាយថា សម្ពាធក្នុងសរសៃឈាមវ៉ែនPortal ឡើងខ្លាំង (Portal Hypertension) គឺជាដើមហេតុរបស់វា។ លើសពីនេះទៅទៀត ការឡើងហើមគ្រប់ទីកន្លែងក៏ដោយសារតែរបត់ឈាមពុំមានតុល្យភាពដែរ។ ការកើនឡើងនៃសម្ពាធក្នុងសរសៃឈាមវ៉ែន Portal និងជាតិ Albumin ថយចុះក្នុងឈាម ប្រហែលជានាំអោយចេញជាជំងឺទៀចទឹកបន្តិចម្តងៗហើយ។
កត្តាផ្សេងៗទៀតដែលនាំអោយមានជំងទាចទឹកដែរនោះគឺ ការចាលជាតិទឹកក្នុងខ្លួន។ ការដែលតម្រងនោមទទួលឈាមមិនបានគ្រប់គ្រាន់ វានឹងធ្វើអោយមានជំងឺទៀចទឹកដែរ ដោយសារតែមានការជ្រៀបទឹកចេញពីសរសៃឈាមមកក្នុងប្រហោងពោះ។ ពេលនោះវានឹងធ្វើអោយតម្រងនោមប្រឹងបឺតស្រូបជាតិអំបិល និងទឹកកាន់ចូលទៅក្នុងខ្លួនវិញកាន់តែច្រើនដើម្បីជំនួសដល់ការបាត់បង់។
ចំពោះជំងឺខ្សោយបេះដូង និងខ្សោយតម្រងនោមធ្ងន់ធ្ងរក៏អាចបណ្តាលអោយកើតជាជំងឺទៀចទឹកបានដែរ ដោយសារតែមានការចាលជាតិទឹកពេញខ្លួន។
អ្វីដែលកម្រ ការដែលសម្ពាធក្នុងសរសៃឈាមវ៉ែន Portal កើនឡើងដោយសារតែការស្ទះខាងក្នុង ឬខាងក្រៅសរសៃឈាមវ៉ែន Portal ក៏អាចបណ្តាលអោយឡើងសម្ពាធក្នុងសរសៃឈាម Portal ដែរ ប៉ុន្តែមិនបង្កទៅជាជំងឺក្រិនថ្លើមទេ។ ឧទាហរណ៍ដូចជា មានដុំសាច់មួយសង្កត់ទៅលើសរសៃឈាម Portal ឬមានកំណកឈាមធំមួយក្នុងសរសៃឈាមនោះ ដែលជាហេតុនាំអោយស្ទះដល់លំហូរឈាម និងសម្ពាធកើនឡើង។
ជាមួយគ្នានេះដែរ ជំងឺទាចទឹកក៏កើតមកពីជំងឺមហារីកដែរ ឈ្មោះថា Malignant Ascites។ ជំងឺទៀចទឹកប្រភេទនេះច្រើនតែជាមហារីកលើសារីរាង្គក្នុងពោះដូចជា មហារីកពោះវៀនធំ មហារីកលំពែង មហារីកក្រពះ មហារីកកូនកណ្តុរ មហារីកក្រពេញអូវ៉ែ។
ជំងឺទាចទឹកបណ្តាលមកពីលំពែងអាចរកឃើញនៅលើអ្នកជំងឺរលាកលំពែងរ៉ាំរ៉ៃ។ មូលហេតុដែលកើតមានជាញឹកញាប់បំផុតនៃការរលាកលំពែងរ៉ាំរ៉ៃគឺការប្រមឹកនឹងស្រារ៉ាំរ៉ៃ។ ទៀទឹកបណ្តាលមកពីលំពែងក៏អាចបង្កឡើងដោយការរលាកលំពែងរ៉ាំរ៉ៃ ឬការមានរបួសលើលំពែង។
ប្រភេទ
ជំងឺទៀចទឹកចែកចេញជាពីរប្រភេទនោះគឺ ប្រភេទ Transudative និង Exudative។ ការបែងចែកនេះអាស្រ័យទៅលើចំនួនប្រូតេអ៊ីនដែលរកឃើញក្នុងទឹក។ អ្វីដែលមានប្រយោជន៍ជាងគឺការរកមើលចំនួន Albumin ក្នុងទឹកក្នុងប្រហោងពោះនោះ និងយកមកប្រៀបធៀបនឹងចំនួន Albumin ក្នុងឈាម ដែលនេះហៅថា Serum Ascites Albumin Gradient ឬ SAAG។
កត្តាប្រឈមមុខ
មូលហេតុដ៏ចំបងបំផុតនៃជំងឺទាចទឹកគឺជាជំងឺក្រិនថ្លើម ដូច្នេះកត្តាដែលប្រឈមមុខនឹងជំងឺក្រិនថ្លើម ក៏វាប្រឈមនឹងជំងឺទៀទឹកដែរ ដូចជា ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ B, C និងការប្រមឹកនឹងស្រាយូរពេក។ ហើយកត្តាផ្សេងទៀតមានដូចជា ជំងឺខ្សោយបេះដូង ជំងឺមហារីក និងជំងឺតម្រងនោម។
រោគវិនិច្ឆ័យ
រោគវិនិច្ឆ័យរបស់ជំងឺទៀចទឹកផ្អែកទៅលើការពិនិត្យលើរាងកាយផ្សំគ្នានឹងប្រវត្តិជំងឺច្បាស់លាស់ដើម្បីអាចដឹងពីមូលហេតុនៃជំងឺណាមួយដែលមិនទាន់មានរោគសញ្ញា។ ប្រសិនបើទឹកក្នុងពោះនោះច្រើនជាង ៥០០មីលីលីត្រ គ្រូពេទ្យអាចនឹងរកឃើញមានថ្នក់ទឹកដកនៅនឹងកណ្តៀតក្អម និងមានសភាពជារលកនៅពេលគ្រូពេទ្យពិនិត្យលើពោះ។ ចំពោះទឹកដែលមានតិចប្រហែលជាអាចរកឃើញដោយការថតអេកូពោះ។ ជំងឺទៀចទឹកអាចរកឃើញម្តងម្កាលដែរជាមួយនឹងការថតអេកូ ឬ CT Scan។
ការសាកសួរប្រវត្តិជំងឺប្រហែលជាផ្តល់បាននូវជំនួយក្នុងការរកមើលមូលហេតុរបស់វាបាន ជាមួយនឹងសំនួរជាច្រើនទាក់ទងនឹងជំងឺថ្លើម ជំងឺរលាកថ្លើមបង្កឡើងដោយវីរ៉ុសនិងការប្រឈមមុខរបស់វា ការផឹកស្រា ប្រវតិ្តគ្រួសារមានជំងឺថ្លើម ខ្សោយបេះដូង ប្រវត្តិជំងឺមហារីក និងការប្រើប្រាស់ថ្នាំពីមុនៗ។
ការមើលឈាមក៏មានសារៈសំខាន់ក្នុងការវាយតម្លៃពីមូលហេតុរបស់ជំងឺទៀចទឹកដែរ ដូចជាតេស្តឈាម Complete Metabolic Panel អាចរកឃើញពីការមានរបួសទៅលើថ្លើម មុខងារថ្លើម និងតម្រងនោម ព្រមទាំងកម្រិតអេឡិចត្រុង។ ការរាប់គ្រាប់ឈាមក៏មានប្រយោជន៍ផងដែរ ហើយភាពមិនធម្មតានៃ Coagulation Panel (រយៈពេលនៃការកក់ឈាម) ប្រហែលជាអាចដឹងពីភាពមិនធម្មតានៃមុខងារថ្លើម និងការផលិតប្រូតេអ៊ីនសម្រាប់កំណកឈាម។
ពេលខ្លះមូលហេតុរបស់ជំងឺទៀចទឹកមិនអាចរកឃើញតាមរយៈការសួរប្រវតិ្តជំងឺ ការពិនិត្យលើរាងកាយ ការសិក្សាលើមន្ទីរពិសោធន៍ និងការថតរូបភាពវេជ្ជសាស្ត្របានទេ។ ប៉ុន្តែការវិភាគលើទឹកក្នុងពោះប្រហែលជាមានប្រយោជន៍ដល់រោគវិនិច្ឆ័យជាង ហើយនោះគឺការបូមទឹកក្នុងប្រហោងពោះ (Paracentesis) ។ ការបូមនេះត្រូវមានការសំអាតមេរោគនៅលើពោះ និងជំនួយពីការថតអេកូរជាមួយគ្នាផងដែរ។
នៅពេលបូមបានទឹក ២០មីលីលីត្រ គឺវាគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យហើយ ប៉ុន្តែការដែលបូមមកច្រើនគឺដើម្បីបន្ថយរោគសញ្ញានៃជំងឺទៀទឹកទេ។
ការព្យាបាល
វិធីព្យាបាលគឺអាស្រ័យទៅលើតែមូលហេតុរបស់ជំងឺនេះទេ ឧទាហរណ៍ ជំងឺមហារីកស្រោមពោះ ឬ Malignant Ascites ប្រហែលជាត្រូវព្យាបាលដោយការវះកាត់យកដុំសាច់មហារីកចេញ និងប្រើថ្នាំមហារីក។ ការព្យាបាលអាចធ្វើឡើងជាមួយនឹងជំងឺខ្សោយបេះដូង ព្រមទាំងការតមអាហារ។ ដោយសារតែជំងឺទៀទឹកទាក់ទងគ្នាយ៉ាងខ្លាំងនឹងជំងឺក្រិនថ្លើម ដូច្នេះការព្យាបាលគឺផ្តោតលើជំងឺក្រិនថ្លើមខ្លាំងជាង។
របបអាហារ
ការគ្រប់គ្រងជំងឺទៀចទឹកជាមួយនឹងជំងឺក្រិនថ្លើមតែងតែត្រូវកាត់បន្ថយការទទួលទាន់ជាតិសូដ្យូម និងត្រូវប្រើថ្នាំបញ្ចុះទឹកនោម។ ការដែលទទួលទានជាតិសូដ្យូម (អំបិល) តិចជាង ២ក្រាមក្នុងមួយថ្ងៃ